Hoe bewust leef jij als werknemer, leider, ouder of partner? Kan jij een situatie overzien en schakelen als het nodig is? Of heb jij – alle goede intenties ten spijt – vaak het gevoel dat het leven iets is wat je overkomt?
Dit artikel is het eerste van een artikelenreeks rond de onzichtbare impact van trauma op ons (professionele) leven.
De intentie voor dit artikel was er al lang, gezien de verregaande impact ervan op ons mens-zijn en de maatschappij in haar geheel. Voor mij is het de olifant in de kamer die niemand lijkt te zien, of juister nog: het paard van Troje dat ons de hinderlaag intrekt zonder dat we er ons bewust van zijn.
Maar ik vond de juiste woorden niet. ‘Trauma’ is een beladen woord dat mensen vaak afschrikt. Tot ik onlangs in het boek ‘Weg van de Eenvoud’ van Godfried IJsseling inspiratie en een prachtige metafoor voor deze thematiek vond en de puzzelstukjes in elkaar klikten.
Leven op automatische piloot
Ik stel vast dat heel wat mensen op automatische piloot leven: van zodra ze het gevoel krijgen dat een bepaalde angst werkelijkheid zou kunnen worden, schakelen ze (onbewust!) over op automatisch, reflexmatig gedrag. Vaak in die mate dat de angsten en het daaraangekoppelde overlevingsgedrag hun leven bepaalt zonder dat ze er zelf erg in hebben.
Enkele typische voorbeelden van zo’n angsten en ‘automatisch’ gedrag dat daar uit kan voortkomen (en vooral tot doel heeft om niet meer met die angst geconfronteerd te worden):
Iedereen heeft zijn eigen pallet – op basis van ervaringen tijdens de kinderjaren. In plaats van dit vanuit trauma-oogpunt te verklaren – gebruik ik graag de metafoor van Godfried IJsseling om één en ander bevattelijk te maken.
Krasjes op de Ziel
Alles begint met krasjes op onze ziel: voorvallen (groot en klein) in ons leven die ons tot in onze essentie gekwetst hebben. Die emotionele kwetsuren zorgen ervoor dat we (onbewust) strategiën gaan toepassen om te vermijden dat die pijn zich zou kunnen herhalen.
Vergelijk het met een stevige blauwe plek, of een kneuzing – die ga je ook afschermen als er iemand dreigt te dicht in de buurt te komen. De herinnering aan de pijn is vaak voldoende om in automatisch afweergedrag te gaan. Hetzelfde gebeurt met de ‘krasjes op de ziel’: die gaan we ook afdekken, zodat ze niet opnieuw geraakt kunnen worden.
In zijn boek ‘Weg van de Eenvoud’, gebruikt Godfried Ijsseling metafoor van een jas om het effect én de impact van de beschermingslaag rond onze kern of essentie te illustreren. Die jas beschermt je weliswaar tegen het gure weer buiten, maar verhult ook je essentie. Die jas is je persoonlijkheid.
Tijdens onze verdere ontwikkeling zijn we als het ware ‘vergeten’ te controleren of de bescherming die wij ons toen hebben aangemeten ook nu nog nodig is. De jas is een soort tweede huid geworden. Hij is zo bekend, dat we hem niet meer ervaren als een jas die van ons gescheiden is, maar als iets van ons zelf. Zo worden we onze beschermingsmechanismen, of beter gezegd: dat is onze overtuiging, want in werkelijkhed zijn we veel meer dan dat.
Ik zie veel mensen die zichzelf vereenzelvigen met hun jas als ware het hun tweede huid en daardoor het contact met hun werkelijke potentieel verloren zijn. Ze leven vanuit automatismen die ingegeven werden om hun grootste angsten te vermijden. Naar mijn weten bestaan hier geen cijfers over, maar ik zou durven stellen dat 80% van alle acties (zowel in politieke, bedrijfs- of relatiecontext) automatische, reflexmatige verweeracties zijn, ingegeven vanuit angst.
Terwijl er ook een leven vanuit vertrouwen mogelijk is, maar daarvoor dien je je eerst bewust te worden van de oude film (want ingegeven door het verleden) waar je in zit.
Persoonlijke ont-wikkeling
Hoe? Door persoonlijke ontwikkeling – en dat mag je letterlijk nemen… Het gaat niet zozeer over ontdekken wie je wél bent, maar je bewust worden van de verschillende beschermingslagen die je rond je kern gehebt opgebouwd en deze laag voor laag ont-wikkelen zodat je ware essentie zichtbaar wordt.
Met andere woorden: door je bewust te worden van je (vaak blinde) beschermingsmechanismen kan je ‘afvinken’ wat niet essentieel van jezelf is, en blijft uiteindelijk datgene over wat wel essentieel is. Dit is vaak een intens proces omdat hierbij ook de blauwe plekken blootgelegd worden.
Hetzelfde kan ook bereikt worden door je bewust te verbinden met jouw essentie, zodat jouw kern kan groeien en de beschermingslagen als het ware te klein worden en openbreken. Minder confronterend dan de eerste techniek, maar daarvoor dient er wel al voldoende contact te zijn met jouw kern om te weten wat jouw essentie is.
Ik geloof in een combinatie van de twee: door je bewust te worden van jouw beschermingslagen krijg je meer en meer contact met je kernwaarde(n) en van daaruit kan je die kern versterken.
Wie zit er bij jou aan het stuur?
Een heel eenvoudige manier om te ontdekken wie er bij jou aan het stuur zit, is je af te vragen of een bepaalde actie ingegeven werd vanuit angst of vanuit vertrouwen. Als angst aan het stuur zit, dan mag je er bijna zeker van zijn dat automatisch beschermingsgedrag overneemt.
Enkel de keuzes die je vanuit vertrouwen maakt (ook al kan dat best spannend zijn), zijn keuzes van jouw waarachtige ik.
In een volgend artikel ga ik hier dieper op in.
Geen zin om te wachten? Neem gerust contact op – ik help je graag verder.